دو طبیعت‌گرد فرانسوی، در حین عبور از منطقه پلاگن در حوالی لیون فرانسه، تصادفاً رد پاهای بزرگی مربوط به ۱۵۰ میلیون سال پیش را یافته‌اند که احتمال می‌رود متعلق به دایناسوری ۱۰ بار سنگین‌تر از یک فیل بوده باشد. طبق اعلام مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه، این رد پاها بزرگ‌ترین نمونه‌های کشف شده در تاریخ‌اند.
رد پاهای غول‌پیکر تازه کشف‌شده در نزدیکی لیون فرانسه (عکس: هوبرت راگوئت)
دانشمندان معتقدند با بررسی رد پاهای غول پیکر ۱.۵ در ۱.۸ متری که اخیراً یافت شده است؛ می‌توان اطلاعات دقیقی را از رفتار حیوانات متعلق به اواخر دوران ژوراسیک به دست آورد.
پیر هانتزبرگ، محقق آزمایشگاه باستان‌شناسی اقلیمی و زیستی دانشگاه لیون فرانسه با اشاره به محدوده وسیعی که رد پاها در آن پراکنده شده‌اند و با این حساب می‌توان مسیر حرکت جاندار را تا مسافت نسبتاً زیادی ردگیری کرد، کشف اخیر را بسیار استثنایی خواند.
رد پاها در ناحیه‌ای کوهستانی به نام ژورا در شرق فرانسه کشف شده‌اند و تا صدها متر نیز می‌توان نشانه‌ای از آن‌ها را یافت. گستره پراکندگی آن‌ها، بسیار بیشتر از رکورد پیشین ۱۴۷ متر است که مربوط به رد پاهای منطقه فاتیمای پرتغال بود.
احتمال می‌رود این آثار، مربوط به دایناسور گیاه‌خواری متعلق به دوران ژوراسیک به نام دیپلودوکوس باشد؛ دایناسوری با ۲۵ متر طول و وزنی بین ۳۰ تا ۴۰ تن.
با توجه به فسیل‌های پیشین به دست آمده از دایناسورها که به خوبی ابعاد بدن آن‌ها را مشخص کرده است، این رد پاها شاید در این زمینه تنها اطلاعات اندکی را به دانسته‌های کنونی دانشمندان اضافه کنند؛ اما به طرز دقیق و جامعی شیوه رفتار این موجودات عظیم‌الجثه را به ما خواهند گفت. با مطالعه بر این رد پاها، می‌توان به سرعت حرکت، مسیر و حتی سبک زندگی دایناسورهای آن دوران پی برد.
محققان قصد دارند با بررسی دقیق این رد پاها بدانند که دایناسورها در مسیر جستجوی غذایشان آیا مستقیم به سراغ آن می‌رفته‌اند یا خیر. این موجودات عظیم‌الجثه، روزانه حدود شش تن گیاه می‌خورده‌اند و معمولاً در اجتماعات کوچک زندگی می‌کردند؛ به طوری که بزرگ‌ترهای جمع همواره کودکان را برای جلوگیری از بروز خطرات احتمالی در میان می‌گرفتند.
گمان می‌رود که دلیل مهاجرت این گیاه‌خواران به ناحیه ژورا - که در آن زمان آب و هوایی گرمسیری را تجربه می‌کرده - سر بر آوردن سرخس‌ها و برخی گیاهان مخروطی به دنبال عقب‌نشینی آب دریا بوده است.
رد پاها، در زمین‌های گل‌آلود و مردابی که امروزه بستری آهکی یافته‌اند، حفظ شده‌اند. ماری هلن مارکاد، آموزگار بازنشسته‌ای که ۶۰ سال سن دارد، نخستین کسی بود که این آثار را مشاهده کرد. او تعریف می‌کند:
«ما به جایی آفتابی رفتیم که برف‌ها آب شده بود و از روی نقشه‌های زمین‌شناسی می‌شد فهمید که شانس دیدن چیزی را داریم. همان طور که داشتیم قدم می‌زدیم، قسمتی از یک رد پا را دیدم و برف‌ها را که کنار زدیم، فهمیدیم رد پایی بزرگ متعلق به جانوری غول‌پیکر است. کمی دورتر نیز یکی دیگر را یافتیم و دیگر شک نداشتیم که چیز مهمی دیده‌ایم. احساس خیلی خوبی است؛ مخصوصاً وقتی که بدانید چه زمانی را صرف جست و جو کردیم.»
خانم مارکاد و دیگر اعضای گروه طبیعت‌گردی‌شان، اغلب تعطیلات پنج سال اخیرشان را صرف جست و جوی جای پای دایناسورها کرده‌اند. او اضافه کرد: «اما ما هیچ از این جای پاها نمی‌دانستیم؛ در حالی که فقط ۱۵ کیلومتر از محل زندگی‌مان آن‌طرف‌تر بودند.»
مقایسه ابعاد یک دیپلودوکوس با یک انسان معمولی
هانتزبرگ می‌گوید: «آن‌ها دیوانه کشف فسیل‌اند و تمام اوقاتشان را صرف جست و جوی آن‌ها می‌کنند. این خیلی خوب است؛ چرا که ما هم اکنون کارهای اجرای بسیاری داریم و وقت زیادی برای بیرون رفتن و جست و جو نداریم.
آن‌ها به محض مشاهده آثار با ما تماس گرفتند و ما نیز تأیید کردیم که چنین رد پاهایی متعلق به یک دایناسور است. کشف بسیار حیرت‌انگیزی است و می‌تواند تحقیقات چند سال آینده ما را تغذیه کند.»
او هم‌چنین افزود که برای کشف تمامی رد پاهای منطقه بایستی تا سال ۲۰۱۲ به جست و جوها ادامه داد.
مردم محلی نیز دارند پروژه‌هایی را برنامه‌ریزی می‌کنند تا سهم خود را از این کشف به دست آورند. روزنامه محلی «له پروگراس» پس از این کشف، پیشنهاد کرد «پارک ژوراسیک» در این منطقه تأسیس شود.
تاریخچه مختصری از کشفیات مشابه
اسکلت «سو» در سال ۱۹۹۰ توسط دیرین‌شناسی به نام «سو هندریکسون» کشف شد که تا به امروز، بزرگ‌ترین و کامل‌ترین اسکلت متعلق به «تیرانوزاروس رکس» است. گروهی از محققان دانشگاه تورنتو نیز موفق به کشف دو جنین در تخم‌های به جای مانده از دایناسورها در آفریقا شدند. کشف این جنین‌های ۱۹۰ میلیون ساله نشان داد که علی‌رغم تصورات پیشین، «ماسوسپوندیلوس کاریناتوس»ها با چهار پا متولد می‌شده‌اند. در سال ۲۰۰۸ فسیلی متعلق به جونده‌ای غول‌پیکر به طول سه متر و به وزن یک تن در اروگوئه کشف شد. در همین سال ۷۰۰۰ فسیل دایناسور در گودالی در نزدیکی ژوچنگ چین کشف شد. این ناحیه ۳۰۰ مترمربعی که به «شهر دایناسورها» نیز معروف شده است، بزرگ‌ترین سایت فسیلی دایناسور در دنیاست. در سال ۲۰۰۲ نیز اسکلتی متعلق به «براچیلوفوساروس» که محتویات شکم آن سالم بود و ۹۰ درصد از بافت پوستی آن هم حفظ شده بود، در مونتانا کشف گردید.
رد پاهای غول‌پیکر تازه کشف‌شده در نزدیکی لیون فرانسه (عکس: هوبرت راگوئت)
دانشمندان معتقدند با بررسی رد پاهای غول پیکر ۱.۵ در ۱.۸ متری که اخیراً یافت شده است؛ می‌توان اطلاعات دقیقی را از رفتار حیوانات متعلق به اواخر دوران ژوراسیک به دست آورد.
پیر هانتزبرگ، محقق آزمایشگاه باستان‌شناسی اقلیمی و زیستی دانشگاه لیون فرانسه با اشاره به محدوده وسیعی که رد پاها در آن پراکنده شده‌اند و با این حساب می‌توان مسیر حرکت جاندار را تا مسافت نسبتاً زیادی ردگیری کرد، کشف اخیر را بسیار استثنایی خواند.
رد پاها در ناحیه‌ای کوهستانی به نام ژورا در شرق فرانسه کشف شده‌اند و تا صدها متر نیز می‌توان نشانه‌ای از آن‌ها را یافت. گستره پراکندگی آن‌ها، بسیار بیشتر از رکورد پیشین ۱۴۷ متر است که مربوط به رد پاهای منطقه فاتیمای پرتغال بود.
احتمال می‌رود این آثار، مربوط به دایناسور گیاه‌خواری متعلق به دوران ژوراسیک به نام دیپلودوکوس باشد؛ دایناسوری با ۲۵ متر طول و وزنی بین ۳۰ تا ۴۰ تن.
با توجه به فسیل‌های پیشین به دست آمده از دایناسورها که به خوبی ابعاد بدن آن‌ها را مشخص کرده است، این رد پاها شاید در این زمینه تنها اطلاعات اندکی را به دانسته‌های کنونی دانشمندان اضافه کنند؛ اما به طرز دقیق و جامعی شیوه رفتار این موجودات عظیم‌الجثه را به ما خواهند گفت. با مطالعه بر این رد پاها، می‌توان به سرعت حرکت، مسیر و حتی سبک زندگی دایناسورهای آن دوران پی برد.
محققان قصد دارند با بررسی دقیق این رد پاها بدانند که دایناسورها در مسیر جستجوی غذایشان آیا مستقیم به سراغ آن می‌رفته‌اند یا خیر. این موجودات عظیم‌الجثه، روزانه حدود شش تن گیاه می‌خورده‌اند و معمولاً در اجتماعات کوچک زندگی می‌کردند؛ به طوری که بزرگ‌ترهای جمع همواره کودکان را برای جلوگیری از بروز خطرات احتمالی در میان می‌گرفتند.
گمان می‌رود که دلیل مهاجرت این گیاه‌خواران به ناحیه ژورا - که در آن زمان آب و هوایی گرمسیری را تجربه می‌کرده - سر بر آوردن سرخس‌ها و برخی گیاهان مخروطی به دنبال عقب‌نشینی آب دریا بوده است.
رد پاها، در زمین‌های گل‌آلود و مردابی که امروزه بستری آهکی یافته‌اند، حفظ شده‌اند. ماری هلن مارکاد، آموزگار بازنشسته‌ای که ۶۰ سال سن دارد، نخستین کسی بود که این آثار را مشاهده کرد. او تعریف می‌کند:
«ما به جایی آفتابی رفتیم که برف‌ها آب شده بود و از روی نقشه‌های زمین‌شناسی می‌شد فهمید که شانس دیدن چیزی را داریم. همان طور که داشتیم قدم می‌زدیم، قسمتی از یک رد پا را دیدم و برف‌ها را که کنار زدیم، فهمیدیم رد پایی بزرگ متعلق به جانوری غول‌پیکر است. کمی دورتر نیز یکی دیگر را یافتیم و دیگر شک نداشتیم که چیز مهمی دیده‌ایم. احساس خیلی خوبی است؛ مخصوصاً وقتی که بدانید چه زمانی را صرف جست و جو کردیم.»
خانم مارکاد و دیگر اعضای گروه طبیعت‌گردی‌شان، اغلب تعطیلات پنج سال اخیرشان را صرف جست و جوی جای پای دایناسورها کرده‌اند. او اضافه کرد: «اما ما هیچ از این جای پاها نمی‌دانستیم؛ در حالی که فقط ۱۵ کیلومتر از محل زندگی‌مان آن‌طرف‌تر بودند.»
مقایسه ابعاد یک دیپلودوکوس با یک انسان معمولی
هانتزبرگ می‌گوید: «آن‌ها دیوانه کشف فسیل‌اند و تمام اوقاتشان را صرف جست و جوی آن‌ها می‌کنند. این خیلی خوب است؛ چرا که ما هم اکنون کارهای اجرای بسیاری داریم و وقت زیادی برای بیرون رفتن و جست و جو نداریم.
آن‌ها به محض مشاهده آثار با ما تماس گرفتند و ما نیز تأیید کردیم که چنین رد پاهایی متعلق به یک دایناسور است. کشف بسیار حیرت‌انگیزی است و می‌تواند تحقیقات چند سال آینده ما را تغذیه کند.»
او هم‌چنین افزود که برای کشف تمامی رد پاهای منطقه بایستی تا سال ۲۰۱۲ به جست و جوها ادامه داد.
مردم محلی نیز دارند پروژه‌هایی را برنامه‌ریزی می‌کنند تا سهم خود را از این کشف به دست آورند. روزنامه محلی «له پروگراس» پس از این کشف، پیشنهاد کرد «پارک ژوراسیک» در این منطقه تأسیس شود.
تاریخچه مختصری از کشفیات مشابه
اسکلت «سو» در سال ۱۹۹۰ توسط دیرین‌شناسی به نام «سو هندریکسون» کشف شد که تا به امروز، بزرگ‌ترین و کامل‌ترین اسکلت متعلق به «تیرانوزاروس رکس» است. گروهی از محققان دانشگاه تورنتو نیز موفق به کشف دو جنین در تخم‌های به جای مانده از دایناسورها در آفریقا شدند. کشف این جنین‌های ۱۹۰ میلیون ساله نشان داد که علی‌رغم تصورات پیشین، «ماسوسپوندیلوس کاریناتوس»ها با چهار پا متولد می‌شده‌اند. در سال ۲۰۰۸ فسیلی متعلق به جونده‌ای غول‌پیکر به طول سه متر و به وزن یک تن در اروگوئه کشف شد. در همین سال ۷۰۰۰ فسیل دایناسور در گودالی در نزدیکی ژوچنگ چین کشف شد. این ناحیه ۳۰۰ مترمربعی که به «شهر دایناسورها» نیز معروف شده است، بزرگ‌ترین سایت فسیلی دایناسور در دنیاست. در سال ۲۰۰۲ نیز اسکلتی متعلق به «براچیلوفوساروس» که محتویات شکم آن سالم بود و ۹۰ درصد از بافت پوستی آن هم حفظ شده بود، در مونتانا کشف گردید.
